Zespół pałacowo-parkowy Potockich z XVIII w. przy ul. Jana Pawła II

Tworzą go: pałac murowany z XVII w., oficyna murowana z 1870 r., most, dziedziniec, brama główna, stawy przypałacowe z poł. XVII w., oranżeria murowana z poł. XVIII w., bramy (północna i zachodnia pochodzące z 1754 r.), pozostałości parku regularnego z XVIII w.
To jedna z najpiękniejszych rokokowych rezydencji magnackich w Europie, wyróżniająca się bogatą dekoracją rzeźbiarską.
Całość zespołu utrzymana jest w stylu rezydencji "entre cour et jardin" - okolony dziedzińcem i ogrodem.
Założenie pałacowo - parkowe w Radzyniu Podlaskim zostało ukształtowane ostatecznie w latach 1750 - 1795 dla gen. artylerii litewskiej, marszałka Trybunału Koronnego Eustachego Potockiego oraz jego małżonki Marii z Kątskich Potockiej.
Poprzedni właściciele dóbr radzyńskich podkanclerzy St. A. Szczuka, korzystając z usług architekta królewskiego Augusta Locciego (autor m.in. rozbudowy Wilanowa), w latach 1685 - 1709 wzniósł w Radzyniu, w miejscu piętnastowiecznego zamku Kaznowskich barokową rezydencję typu reprezentacyjno-obronnego.
Architekt królewski Jakub Fontana, będący autorem projektu obecnej rezydencji, a także kierownikiem robót, włączył elementy poprzedniej budowli i założenia do zespołu osiemnastowiecznego.
Zachowany zespół pałacowo - parkowy obejmujący akweny wodne, korpus pałacu ze skrzydłami i wieżami bramnymi, park oraz oranżerię stanowi doskonały przykład rokokowej siedziby magnackiej .
Wystrój rzeźbiarski pałacu (kartusze herbowe, rzeźby figuralne) jest dziełem znakomitego rzeźbiarza Jana Chryzostoma Redlera.
Dekoracje malarskie wnętrz (niezachowane) wykonał Jan Bogumił Plersch, a sztukaterie Józef Lapen.
Ogród według projektu J. Fontany zakładał warszawski ogrodnik Dawid Knackfus.

Po śmierci Potockich pałac często zmieniał właścicieli. W 1920 r. Bronisław Korwin - Szlubowski przekazał pałac skarbowi państwa.
W lipcu 1944 r. cofające się wojska niemieckie zdewastowały i podpaliły pałac. Odbudowano go w latach sześćdziesiątych.
Obecnie, od 1980 r., prowadzona jest kompleksowa renowacja założenia pałacowo - parkowego.

Oranżeria
Wzniesiona około 1756 r. według projektu Jakuba Fontany jest doskonałym przykładem architektury rokokowej. Uznawana za jedną z najpiękniejszych budowli tego typu w Polsce.
Oranżeria położona jest we wschodniej części radzyńskiego zespołu pałacowo - parkowego, wzniesiona na planie prostokąta, fasadą zwrócona na południe. Nad ryzalitem środkowym umieszczona została wspaniała rzeźba J.Ch. Redlera przedstawiająca rydwan Apollina.
Nad ryzalitami bocznymi grupy rzeźbiarskie przedstawiają putta ustawiające wazony. Fontana w projekcie Oranżerii nawiązał do wątków sztuki saskiej i francuskiej. W oryginalny sposób je przetwarzając, stworzył dzieło wybitne, urzekające pięknem i harmonią.
Obecnie pałac stanowi siedzibę różnych urzędów państwowych (m.in. Sąd Rejonowy, Państwowa Szkoła Muzyczna I^o im. K. Lipinskiego), a także Miejska Biblioteka Publiczna, Izba Oświatowa Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz Izba Regionalna.
Natomiast w oranżerii mieści się Radzyński Ośrodek Kultury i Rekreacji - kino, Galeria "Oranżeria" a także pub.

źródło informacji

W rejestrze zabytków : Zespół pałacowy Potockich, nr rej.: A/303 z 31.03.1967:

- pałac, 1686, 1750-59, 1950-52 - 2 oficyny, 2 poł. XVIII - oranżeria, 1750-58 - mury oporowe (rampa dziedzińca), 2 poł. XVIII - most, 2 poł. XVIII - brama z ogrodzeniem, 2 poł. XVIII - park, 2 poł. XVIII