Teatr 'Palace' (1913-1944) (BIAŁYSTOK)

„Palace" nie był teatrem w dzisiejszym znaczeniu tego słowa. Raczej można by go nazwać salą widowiskową. W 1913 roku odbył się w nim pierwszy w Białymstoku seans filmowy. Wyświetlono włoską ekranizację „Quo Vadis". Salę tę wynajmowano też na spektakle teatralne. Występo­wały w niej amatorskie teatry „Muzy" i „Pochodni", skupiające białostoc­ką inteligencję. W 1924 roku białostocka prasa ogłosiła, że „będziemy mieli stały teatr w Białymstoku. (...) Województwo i Magistrat odnoszą się życzliwie. (...) Teatr ma posiadać doborowy zespół sił pierwszorzędnych i grać będzie 3 razy w tygodniu ". Jego siedziba znajdowała się w „Palące". W międzyczasie oprócz seansów filmowych, przez scenę tego teatru prze­wijały się rozmaite przyjezdne zespoły teatralne, a wydarzeniami były występy legendarnych gwiazd. Kulminacją wrażeń były występy mistrza rosyjskiego romansu Aleksandra Wertyńskiego w latach 1924-1925. Bu­dynek teatru, mocno eksploatowany, nie zapewniał należytego komfortu. Nic przeto dziwnego, że gdy w 1927 roku na wieczór swojej poezji przyje­chał Julian Tuwim, sala świeciła pustkami. „Może tylko 30 osób, przeważ­nie z grona biednej młodzieży, siedziało w chłodnej, samotnej sali". Nie­wygody nie przeszkadzały jednak białostockiej publiczności, gdy miesiąc wcześniej tłumnie bawiła się na występie kabaretu „Qui pro Quo", który wystąpił z programem „Kiedy panienki idą spać". Z aplauzem przyjmo­wano piosenki do tekstów Tuwima śpiewane przez Hankę Ordonównę.  

W1927 roku teatr gruntownie wyremontowano. Prace dekoracyjne po­wierzono znanemu białostockiemu malarzowi Oskarowi Rozaneckiemu. Sala stała się najpopularniejszym w mieście miejscem spektakli, seansów filmowych, recitali i akademii. Po otwarciu w 1938 roku nowego gma­chu Teatru Miejskiego, „Palące" przestało przyciągać zarówno gwiazdy jak i publiczność. Ostatnimi imprezami w tym budynku, zorganizowany­mi w 1939 roku, były mecze bokserskie i występy warszawskiego Teatru Żydowskiego. 5 września 1939 roku otwarto w „Palace" Dom Żołnierza Polskiego, prowadzony przez Polski Biały Krzyż. W 1941 roku Niemcy w opuszczonym budynku zorganizowali magazyn książek. Trafiły do niego księgozbiory Biblioteki Miejskiej, Biblioteki im. Szalem Alejchema i bibliotek szkolnych. Ogromny księgozbiór niszczał w zawilgoconych po­mieszczeniach. Białostoczanie zorganizowali konspiracyjną akcję ratowa­nia książek. Rozdawano je między innymi nauczycielom prowadzącym komplety tajnego nauczania. Resztki księgozbioru spłonęły wraz z bu­dynkiem teatru w 1944 roku.

Tekst pochodzi z niezwykle interesującej książki autorstwa Andrzeja Lechowskiego "Białystok Przewodnik historyczny", która powinna być w posiadaniu każdego białostoczanina.