Przeglądaj mapę
logoutZaloguj/Zarejestruj

Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary' (BIAŁYSTOK)

Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'

Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'

Zespół bazyliki archikatedralnej pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z ukrytym w zieleni małym białym kościółkiem do którego została dobudowana, mają najdłuższą historię spośród wszystkich zabytków w Białymstoku.

 Pierwszy kościół wg jednej z hipotez mógł istnieć nawet przed 1462 rokiem. W tym bowiem roku zmarł biskup łucki Wacław Raczkowicz (syn pierwszego właściciela puszczy nad rzeką Białystok- Raczko Tabutowicz) , ówczesny właściciel Białegostoku, którego dwór stał w miejscu późniejszego Pałacu Branickich. Inne wzmianki pozwalają przypuszczać że pierwszy kościół stał przed 1514 rokiem gdy bakałarzowi Mikołajowi Michnowiczowi Raczkowiczowi (sekretarzowi króla Aleksandra Jagiellończyka) aktem królewskim nadano te ziemie. Miejscem gdzie miał stać kościół był teren obecnego klasztoru Sióstr Szarytek. Kolejny również drewniany kościół był z pewnością zbudowany w latach 1581- 1584 przez Wiesiołowskich również w tym samym miejscu. Obok kościoła istniał wówczas najstarszy cmentarz grzebalny, który funkcjonował do końca XVIII wieku.

Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'W 1617 roku Piotr Wiesiołowski - młodszy rozpoczął budowę nowego, murowanego kościoła pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny po przeciwległej stronie rynku. Inwestycję ukończył w 1625 roku jego syn Krzysztof. Z tego okresu nie zachowało się wiele elementów wystroju. 

Po Wiesiołowskich dobra białostockie przeszły na własność Rzeczypospolitej, potem Stefana Czarnieckiego a następnie w 1665 roku Branickich. W latach 1751- 1752 Jan Klemens Branicki dokonał przebudowy kościoła wraz z wymianą jego wyposażenia. Pierwotny późnogotycki charakter świątyni z elementami renesansu mazowiecko- litewskiego został zastąpiony bogatym późnobarokowym wyposażeniem, które można dzisiaj podziwiać. Hetman dekorację wnętrz powierzył swoim nadwornym malarzom. Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'Malowidła ścienne, których odkryte fragmenty możemy dzisiaj oglądać wykonał pochodzący z Czech Antoni Herliczka. Drugi artysta (Szkot pochodzący z Francji) Augustyn Mirys namalował do głównego ołtarza obraz  „Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny” ( dzieło to uważane jest za jedno z najlepszych z niewielu zachowanych obrazów). Oprócz tych dzieł, to nieduże wnętrze wypełnione jest pięknymi  odrestaurowanymi elementami. Wiążą się one z dostojnymi fundatorami, którzy swoją działalność Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'udokumentowali na pamiątkowych tablicach. Niektórzy z nich spoczywają w podziemnych kryptach lub pozostawili swoje serca w kościelnych nagrobkach. Kościół, wg zamierzenia Branickiego, miał spełniać rolę rodowego mauzoleum. Oprócz tej głównej funkcji, tutaj Braniccy rozpoczynali też różne dworskie uroczystości (kaplica pałacowa była zbyt mała do tych celów). Najważniejszymi z nich były imieniny hetmana połączone z urodzinami jego żony. Podczas mszy świętej strzelano wówczas z armat dla podkreślenia tego wyjątkowego wydarzenia.

W podziemiach Starego Kościoła znajdują się krypty, wśród nich "krypta fundatorów" w której spoczywają m.in.: Katarzyna Poniatowska (zm. 1772, trumna rokokowa, bogato złocona) i Izabella z Poniatowskich Branicka (trumna klasycystyczna z drzewa mahoniowego). W pozostałych kryptach znajdują się trumny abpa Edwarda von Roppa (zm. 1939, przywiezionego do Białegostoku w 1983), biskupa diecezji mińsko-mohylewskiej oraz abpa Edwarda Kisiela (zm. 1993).

Kościół Wniebowzięcia NMP i inne obiekty Białegostoku w unikalnej kolekcji archiwalnych pocztówek białostockiego kolekcjonera prezentujemy na stronie Archiwalne Podlasie.


Dawny kościół par., ob. kaplica przy katedrze z 1617-26, poł. XVIII wpisany jest do rejestru zabytków pod nr: A-192 z 24.01.1957 i z 28.01.1980

Zdjęcia

Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Wmurowana w zewnętrznej ścianie tarcza herbowa ze zniszczonego w latach 1659-1660 pomnika nagrobnego Piotra Wiesiołowskiego- młodszego, zmarłego w 1621r. Górne pola tarczy zajmują herby Wiesiołowskich-Ogończyk i Wołłowiczów-Bogoria. Pod nimi herby- Jastrzębiec i Korczak©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Barokowy portal, niezmieniony od czasów budowy świątyni (1617r), wykonany z piaskowca. ©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Zwieńczenie portalu wejściowego do małego kościoła, sceną Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Ołtarz główny z obrazem Augustyna Mirysa przedstawiajacym Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Boczny ołtarz Najświętszej Marii Panny.Obok przy ambonie monument serca Jana Klemensa Branickiego.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Boczny ołtarz Najświętszej Marii Panny.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Ołtarz Ukrzyżowania Pańskiego. Obok monument serc Stefana Mikołaja Branickiego i Katarzyny Aleksandry Branickiej.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Monument serca Jana Klemensa Branickiego ustawiony przez wdowę Izabelę w 1778r. Autorem wykonanego w Rzymie dzieła był prawdopodobnie Andrzej Le Brun, nadworny rzeźbiarz Stanisława Augusta Poniatowskiego.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Nietypowe epitafium zmarłej Izabeli Branickiej, ufundowane w 1825 przez Weronikę Paszkowską, podopieczną hetmanowej. Jest to kompozycja haftowanej tkaniny przedstawiąjacy wazon z kwiatami oraz umieszczony dalej obelisk z medalionem na którym widnieje profil hetmanowej.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Pozostałością po nagrobku zmarłej w 1717 r Teresy Wydrzyckiej jest ta wmurowana w ścianę tablica z czerwonego marmuru. Była ona fundatorką lampki wiecznej przed Najświętszym Sakramentem.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Tablica upamiętniająca fundację kościoła Piotra Wiesiołowskiego z 1617 roku.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Późnobarokowe organy ufundowane przez Jana Klemensa Branickiego, zbudowane w 1753 przez Antoniego Wierzbowskiego z Warszawy.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Odkryte fragmenty fresków Antoniego Herliczki na sklepieniu starego kościoła. ©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jan Bogdan Boczko
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Wnętrze "starego" kościoła farnego w Białymstoku©fot. fczarnowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Późnorenesansowy, "stary" kościół farny w Białymstoku©fot. fczarnowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Renesansowa ambona w "starym" kościele farnym©fot. fczarnowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Święty Piotr (bo z kluczami) na tle "starego" kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP.©fot. Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Z kruchty ...©fot. Jan Bogdan Boczko
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©fot. Jan Bogdan Boczko

Zdjęcia archiwalne

do roku 1918
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP "Stary". Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP "Stary". Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP "Stary". Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©umieścił: Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Akwarela Napoleona Ordy przedstawiająca stary kościół jeszcze przed rozbudową. Ilustracja pochodzi z wydanego w XIX wieku Albumu widoków Polski.©umieścił: Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'©umieścił: Jarek Wojtach
Kościół Wniebowzięcia NMP 'Stary'
Drzeworyt sztorcowy. Autor:Kazimierz Pomianowski, Kłosy nr 1129/17.02.1887©umieścił: Jarek Wojtach