Przeglądaj mapę
logoutZaloguj/Zarejestruj

Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus) (BIAŁYSTOK)

Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)Archiwum Państwowe w Białymstoku

ul. Rynek Kościuszki 4
15-426 Białystok, tel. +48 85 743 56 03

Po 1753 roku w części rynku, która  w XVIII wieku nazywana była „ulica z rynku do pałacu idącą", wybudowany został drewniany, pokryty tynkiem budynek odwachu. Służył on za pomieszczenie warty wojskowej oraz przechowywano w nim „różne wojenne insygnia". Budowla ta jest jedyną zachowaną w mieście materialną pamiątką związaną z karierą wojskową Jana Klemensa Branickiego. W 1724 roku Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)otrzymał on tytuł wielkiego chorążego koronnego, a w cztery lata później był już generałem, W 1735 roku król August III Sas mianował go hetmanem polnym koronnym. Od 1752 roku piastował najwyższą godność wojskową w dawnej Rzeczpospolitej - hetmana wielkiego  koronnego. Jan Klemens Branicki  nigdy jednak nie stanął na czele wojsk w żadnym starciu zbrojnym. Mimo to utrzymywał w swojej  rezydencji półtoratysięczny garnizon, którym dowodził generał- adiutant buławy wielkiej  koronnej Stanisław Łętowski.  

 

W 1795 roku, gdy Białystok przeszedł we władanie pruskie, wybudowano nowy, murowany odwach. Trudne do ustalenia są dzieje tego budynku w XIX wieku. Można przypuszczać, że oddany był w dzierżawę drobnym handlarzom. Na przełomie XIX/XX wieku istniała w nim tania kuchnia prowadzona przez Białostockie Stowarzyszenie Trzeźwości, które powstało w 1897 roku. W okresie międzywojennym w budynku tym istniały sklepiki z cukrami i galanterią. Znajdowała się tu też siedziba Zrzeszenia Mleczarskiego„Zdrowy Nabiał". Od 1919 roku władze miejskie cały budynek wydzierżawiły Chrześcijańskiemu Stowarzyszeniu Spółdzielczemu „Zjednoczenie". Stowarzyszenie, które powstało  jako konkurencja  wobec żydowskiego handlu, miało zaopatrywać swoich członków w sprzedawane po niskich cenach artykuły spożywcze i przedmioty gospodarstwa domowego, Zajmować się miało również budową domów, zakładaniem bibliotek i czytelni, prowadzeniem różnorodnych kursów i organizacją rozrywek kulturalnych. W 1933 roku „Zjednoczenie" posiadało rozwiniętą sieć sklepów i piekarnię Wkrótce uruchomiło duży magazyn mechaniczną. artykułów  spożywczych. W swojej siedzibie przy Rynku Kościuszki prowadziło kawiarnię popularną wśród białostockiej inteligencji katolickiej.  

W 1939 roku Rosjanie, po wkroczeniu do Białegostoku, zaplanowali przebudowę tego obiektu, Miała się w niej mieścić kawiarnia „Sportowa". Plany te zrealizowali Niemcy w 1941 roku - przez lata  okupacji mieścił się w dawnej zbrojowni „Deutsches Hauskaffe". Budynek został zniszczony w lipcu 1944 roku. Odbudowany w latach 1953-1956 według projektu Zenona Filipczuka, w niewielkim stopniu nawiązywał do pierwowzoru. Mieściła się w nim siedziba Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a na poddaszu znajdowała się kierowana przez Stanisława Bukowskiego Pracownia Konserwacji Zabytków Architektury. W 1960 roku przeznaczono ten obiekt na potrzeby Archiwum Państwowego.

Tekst pochodzi z książki "Białystok przewodnik historyczny" autorstwa Andrzeja Lechowskiego 


Odwach, ob. archiwum przy ul Rynek Kościuszki 4 z XVIII odbud. w 1954-56 r wpisany jest do rejestru zabytków pod nr: A-241 z 17.01.1953

Zdjęcia

Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)©fot. Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)©fot. Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)©fot. Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)©fot. Grzegorz Kossakowski

Zdjęcia archiwalne

do roku 1918
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Dawna zbrojownia nie była obiektem, który prezentowano na pocztówkach. Fragmenty jego można zobaczyć tak jak tu po lewej stronie na pocztówce z kościołem farnym. Ze zbiorów J. Murawiejskiego©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Na tej pocztówce z okresu niemieckiego (1914- 1919) wyjątkowo widać w całości budynek odwachu. Widać tu wyraźnie trójkątny tympanon nad wejściem do budynku, który na pocztówkach międzywojennych już nie istnieje. Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
1919 do 1939
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Na pocztówce przedstawiającej wejście Wojsk Polskich do Białegostoku w 1919 roku, widać wyraźnie jak wyglądał oryginalny odwach. Niski budynek po prawej stronie to wcześniejsza zbrojownia postawiona za czasów Klemensa Branickiego. Ze zbiorów J. Murawiejskiego©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Na fragmencie pocztówki (zdjęcie z kościoła farnego) widoczny po prawej stronie budynek zbrojowni. Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Dawna zbrojownia, w okresie międzywojennym została wydzierżawiona Chrześcijańskiemu Stowarzyszeniu Spółdzielczemu „Zjednoczenie", które miało być konkurencją wobec żydowskiego handlu. Ze zbiorów J. Murawiejskiego.©umieścił: Grzegorz Kossakowski
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Defilada 42 pp pod zbrojownią w 1937r. Za rok zabytkowa pierzeja zostanie "wzbogacona" o modernistyczny budynek handlowy "Koszałek", który na stałe zakłócił historyczne centrum miasta. ©umieścił: Muzeum Wojska w Białymstoku
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
Przed dawną zbrojownią ustawił się 4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich z Wilna biorący udział w uroczystym wejściu Wojsk polskich do wyzwolonego Białegostoku (22 luty 1919r).©umieścił: Muzeum Wojska w Białymstoku
po roku 1945
Archiwum Państwowe - dawna zbrojownia (cekhaus)
rok 1980©umieścił: Jarek Wojtach


Linki zewnętrzne

Link do Wikipedii
Witamy w Archiwum
http://www.bialystok.ap.gov.pl/index1.html